Trong nghệ thuật kiến trúc truyền thống Việt Nam, các chi tiết hoa văn điêu khắc trên lăng mộ đá không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Những hoa văn này được điêu khắc tinh xảo, tỉ mỉ bằng đá, thể hiện sự tài hoa của nghệ nhân và truyền tải nhiều triết lý về cuộc sống, sự trường tồn vĩnh cửu.
Nội dung
Hoa lạc – Biểu tượng của sự siêu phàm, thanh cao hoa văn điêu khắc trên lăng mộ đá
Hoa lạc (hoa sen) là một trong những biểu tượng phổ biến nhất trong nghệ thuật điêu khắc lăng mộ đá Việt Nam. Theo quan niệm Phật giáo, hoa sen tượng trưng cho sự thanh cao, siêu thoát. Hoa sen vươn lên từ bùn nhơ nhưng vẫn giữ được sự trong trắng, thuần khiết của nó. Vì vậy, khi đắc khắc chi tiết hoa sen lên lăng mộ mang ý nghĩa mong người đã khuất được siêu thoát, tâm hồn thanh tịnh hóa.
Long quy – Biểu tượng của sự trường tồn
Hoa văn long quy (rồng và phụng) là một trong những chi tiết điêu khắc đặc trưng trên lăng mộ đá của những người khi sinh thời có công lao, địa vị cao quý. Theo quan niệm của người Việt, rồng là biểu tượng của sự lành mạnh, dũng mãnh và bất tử trong khi chim phụng lại là biểu tượng của sự trường tồn, bất diệt. Do vậy, điêu khắc hoa văn long quy lên lăng mộ mang ý nghĩa mong muốn sự vĩnh hằng, trường tồn của dòng họ, công lao to lớn của người quá cố.
Bát trân – Biểu tượng của sự giàu sang
Bát trân là 8 biểu tượng được sử dụng khá phổ biến gồm: quả châu, quỳnh nhai, vòng xuyến, đồng tiền, phất trần, ấn rồng, hoa sen, kiện hạc. Bát trân là biểu tượng cho sự vinh hiến, phú quý, giàu sang trong văn hóa phương Đông. Chính vì ý nghĩa này mà chi tiết bát trân thường xuất hiện trên các lăng mộ đá của những nhà khấm trạch, nhà giàu có.
Hoa lá, trái cây – Biểu tượng của sự màu mỡ, hưng thịnh
Các hoa văn điêu khắc hình ảnh hoa lá, trái cây đậm đà như hoa mẫu đơn, quả bầu, lá trà là biểu tượng của sự sinh sôi, nảy nở và phát triển. Những chi tiết hoa văn này thường được sử dụng với mong muốn dòng họ luôn hưng thịnh, phát triển rực rỡ như hoa lá, quả sum xuê.
Vân lôi – Ý nghĩa về tâm linh, triết lý sống
Vân lôi là chi tiết hoa văn thể hiện những luồng khí xoáy do sấm sét tạo nên. Trong văn hóa Việt, vân lôi là biểu tượng của sự phấn đấu, vượt qua gian khó và đấu tranh với tạo hóa để khẳng định bản thân. Vì vậy, khi điêu khắc chi tiết vân lôi lên lăng mộ mang ý nghĩa về sự tôn trọng, khâm phục trước tinh thần lực lượng và ý chí sống mãnh liệt của người quá cố.
Cặp câu đối – Ý nghĩa canh gác, giữ gìn phúc lộc
Trong văn hóa xây dựng công trình kiến trúc, câu đối thường được đặt tại cửa vào để canh gác, trấn trạch và giữ gìn phúc lộc cho ngôi nhà. Vì vậy, trên lăng mộ đá thường đắc khắc chi tiết cặp đối cẩu bên hai bên cửa vào lăng với ý nghĩa giữ gìn bình an và giàu có cho nơi an nghỉ cuối cùng.
Phi hộ – biểu tượng canh giữ, phò trợ linh hồn
Ngoài hoa văn điêu khắc, trên nhiều lăng mộ đá, người ta còn đặt phi hộ là những bức tượng bán thân hay toàn thân người, có khuôn mặt hiền hòa, tay cầm lọng hoặc đuổi đãi hầu giúp linh hồn. Phi hộ mang ý nghĩa canh gác, phò trợ cho linh hồn nơi cõi vĩnh hằng.
Các hoa văn điêu khắc trên lăng mộ đá không chỉ mang tính nghệ thuật mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa triết lý, tín ngưỡng sâu sắc. Đó không chỉ là niềm mong ước về sự may mắn, bình an mà còn thể hiện sự tôn trọng, kính ngưỡng đối với người quá cố. Các hoa văn điêu khắc trên lăng mộ đá đã góp phần làm nên nét đẹp văn hóa truyền thống trong kiến trúc lăng mộ Việt Nam.
